تکثیر اسکار به دلیل سختی تشخیص نر و ماده قدری مشکل است. با این حال روش هایی برای تشخیص نر و ماده و جفت گیری و تکثیر ماهی اسکار وجود دارد.
فراهم نمودن جفت نر و ماده
اگر یک ماهی اسکار نر بالغ و یک اسکار ماده بالغ و مخزنی که به اندازه کافی بزرگ باشد در اختیار داشته باشید، وادار کردن آنها به تخم ریزی کار چندان دشواری نیست.
بسیاری از افراد با تدارک دیدن فضای کافی، به سادگی منتظر می مانند تا طبیعت مسیر خودش را طی نماید. دشوارترین مرحله در تکثیر ماهی اسکار اطمینان از در اختیار داشتن یک جفت وآماده نمودن فضای کافی است که بتوانند در آن تخم ریزی کنند.
اگر از در اختیار داشتن یک جفت نر و ماده اسکار تردید دارید، میتوان از روش استانداردی که برای بسیاری از ماهیان آکواریومی بکار میرود استفاده نمود. برای این کار معمولا تعداد زیادی در حدود 15 عدد از ماهیان نوجوان را در کنار هم نگهداری میکنند به این امید که بر پایه احتمالات ریاضی دست کم یک جفت در میان ماهیان وجود خواهد داشت.
تنها عیب این روش این است که باید فضای زیادی را برای نگهداری این تعداد زیاد ماهی اختصاص دهید و نسبتا مدت زیادی منتظر بمانید. معمولا اسکارها تا پیش از این که طول آنها به 15 سانتیمتر برسد، تخم ریزی نخواهند کرد.
این طول کم و بیش وقتی حاصل می شود که سن ماهی برابر یک سال و نیم باشد؛ البته ممکن است اختصاص دادن همه فضای آکواریوم به مدت یک سال و نیم به این کار برای افرادی که میخواهند پرورش دهندگان آینده اسکار باشند عملی باشد اما بیشتر علاقمندان به ماهیان آکواریومی مایل نیستند که این مدت طولانی را صبر کنند، در نتیجه آنها باید برای تعیین جنسیت اسکارهای بزرگ که در اندازه تولیدمثل هستند از شیوه های دیگری استفاده نمایند.
یک جفت ماهی اسکار
روش های تعیین جنسیت ماهی اسکار
اگر محدودیتی برای هزینه کردن ندارید، تکثیر اسکار ساده است؛ تنها کاری که باید انجام دهید این است که دو عدد اسکار کاملا بالغ و رسیده را خریداری نموده و امیدوار باشید که جفت باشند و همچنین امید داشته باشید که اگر آنها نر و ماده هستند، جفت های سازگاری باشند.
اسکارها میتوانند در مورد انتخاب جفت خود مشکل پسند باشند. اگرچه اسکارها به یک جفت پایبند نبوده و در طول حیات با تغییر شرایط، جفت خود را عوض کرده و با جفتی جدید تولیدمثل میکنند، اما هرچقدر هم که شرایطی که شما برای زیست آنها تامین نموده اید خوب باشد، این بدان معنا نیست که هر ماهی نری با هر ماهی ماده ای سازگاری داشته باشد.
دست کم امکان دارد هر ماهی اسکار ماده ای با هر ماهی اسکار نر لزوما در زمانی که شما اراده کرده اید سازگار نباشد. یک جفت که در آینده تخم ریزی خواهند نمود ممکن است تا چهار بار از هم دوری جویند یا باهم بجنگند و سپس در پنجمین نوبت برقراری ارتباط با موفقیت تخم ریزی نمایند.
اما آن چهار رابطه نافرجام نخستین ممکن است برای شما ناامید کننده باشد. اگر می شد جنسیت اسکارها را بطور قطع تشخیص داد دیگر مشکلی وجود نداشت.
زیرا در آن صورت تنها کاری که می بایست انجام میدادید این بود که یک عدد ماهی خوب بالغ را پرورش دهیدف سپس جنسیت آن را تشخیص داده و بعد یک جفت از جنس مخالف را برای او تهیه نمایید یا اینکه از ماهیان دیگری که احتمالا پرورش داده اید جفتی برایش برگزینید.
بدبختانه روشی برای تشخیص قطعی جنسیت اسکارها وجود ندارد. شما نمیتوانید با استفاده از باله ها یا علامتهای موجود بر روی بدن، جنسیت اسکارها را تشخیص دهید.
همچنین این کار براساس رفتار ماهی یا اندازه بدن آن میسر نیست. خلاصه اینکه برای تعیین جنسیت اسکارها نمیتوانید از سه معیار گفته شده که برای تعیین جنسیت بسیاری از گونه ها کاربرد دارند، استفاده نمایید.
وجود لکه یا خال در باله ی اسکار نشانه ی چیست؟
ممکن است شنیده یا خوانده باشید که اسکارهای نر بالغ دارای تعدادی لکه یا خال در پایه باله پشتی خود هستند که در ماده ها وجود ندارد و ممکن است که شما برهمین اساس یک جفت را برگزینید و پس از تهیه بهترین شرایط برای آنها، در انتظار تخم ریزی جفت خود بمانید.
اما احتمال دارد بسیار ناامید و سرخورده شوید وقتی که عاقبت هیچ اتفاقی رخ ندهد، زیرا وجود یا عدم وجود لکه ها بر باله پشتی چندان قابل اعتماد نیست، برخی از نرها دارای این لکه ها هستند و برخی دیگر نیستند و همین امر در مورد ماده ها نیز صادق است.
همچنین گفته می شود که نرهای بالغ رنگارنگتر و خشن تر از ماده های بالغ هستند؛ این گفته در مورد برخی از نرها درست است و در مورد برخی دیگر درست نیست. و این موضوع سبب سختی تکثیر اسکار شده است.
حتی اگر توجه به اختلاف اندازه روش قابل قبولی برای تعیین جنسیت ماهیان هم سن باشد، می توانستید از آن برای تعیین جنسیت ماهیانی که دقیقا سنشان را میدانید استفاده نمایید.
اما اندازه بدن بیشتر تحت تاثیر میزان غذا و انطباق با مخزنی است که در اختیار ماهی قرار میگیرد تا جنسیتش و همین امر در مورد رنگ نیز صدق میکند. در مورد تعیین جنسیت نباید کورکورانه عمل نمود، زیرا نتیجه آن این است که وقت زیادی را به هدر خواهید داد.
از سوی دیگر استفاده از اندازه به عنوان نشانه بارز جنسیت ممکن است خطرناک باشد، زیرا اسکارها تمایل دارند که زور خود را به رخ یکدیگر بکشند و در نتیجه ممکن است ماهی اسکار کوچکتری که به منظور تولیدمثل در مخزن با ماهی اسکار بزرگتر نگهداری میکنید، شدیدا مورد تهاجم قرار گرفته و حتی کشته شود.
تخم ریزی
اکنون نوبت آن است که به مکانیسم واقعی تولیدمثل ماهی اسکار بپردازیم. شیوه تولیدمثلی ماهی اسکار بدین صورت است که: ماهی ماده تخم ریزی کرده و ماهی نر تخم ها را بارور می سازد. در شرایط مناسب، نوزادهای بسیار کوچک از بیشتر تخم ها خارج خواهند شد.
برخی از این نوزادها تقریبا در بدو تولد تلف می شوند، برخی چند روز زنده مانده و سپس خواهند مرد. عده ای دیگر برای هفته ها و ماهها به زندگی ادامه میدهند و سپس می میرند و تعدادی هم تا زمان بلوغ زنده خواهند ماند.
در طبیعت معمولا بیش از 97 درصد از نوزادان پیش از آنکه به طول 2 سانتیمتر برسند تلف می شوند؛ و درصد قابل توجهی از ماهیها باقی مانده هم پیش از آنکه به بلوغ برسند از میان میروند. کسی به درستی نرخ مرگ و میر اسکارها در سنین مختلف در طبیعت را نمیداند.
البته اهمیتی هم ندارد زیرا آنچه در حیات وحش رخ میدهد، با آنچه در آکواریوم به وقوع می پیوندد، بسیار تفاوت دارد. اگرچه شما در هر تخم ریزی تعدادی از ماهیهای جوان خود را از دست خواهید داد، اما قادر خواهید بود تا نتیجه بهتری را نسبت به طبیعت از اسکار خود بدست آورید.
مکانی که تخم ها بر روی آن قرار خواهند گرفت ممکن است بخشی از کف مخزن و یا تکه سنگ هایی که برای دکور در آکواریوم قرار داده شده اند باشد. این تکه سنگها ممکن است طبیعی باشند، مانند یک تکه مسطح و هموار از سنگ شیل، یا مصنوعی باشند مانند تخته سنگهایی که بدین منظور وجود دارند.
اگر کف مخزن از ماسه و سنگریزه پوشیده استف ماهی آنها را به گوشه ای رانده و برای خود منطقه ای عاری از ماسه تولید خواهد کرد. گفتنی است که اسکارها هیچ وقت بطور مستقیم بر روی ماسه ها تخم ریزی نمی کنند. زمانی که مکان تخم ریزی تا حد رضایت تمیز شد، ماهی اقدام به تخم ریزی می نماید.
تکثیر اسکار و مراقبت از تخم ها
پس از اینکه تخم ریزی به پایان برسد و همه تخم ها بارور شدند معمولا والدین به پاسداری و مراقبت از آنها خواهند پرداخت. این مراقبت شامل شنا کردن در نزیکی تخم ها، هوادهی آنها توسط باله ها و گهگاه در دهان گذاشتن آنها می شود.
هوادهی تخمها سبب میگردد که آب بروی تخم ها جریان داشته باشد و با این کار هم به آنها اکسیژن رسانی می شود و هم از ته نشین شدن رسوبات بر روی آنها جلوگیری به عمل می آید. در دهان گذاشتن آنها نیز سبب نظافت تخم ها و همچنین جدا کردن تخم های فاسد و نابود شده میگردد.
در تکثیر اسکار اگر تخم ها در همان دمایی که تخم ریزی صورت گرفته است نگهداری شوند، نوزادان باید پس از حدود یک روز و نیم سر از تخم درآوردند.
هرچند اندازه نوزادان ماهی اسکار نسبت به اندازه نوزاد سایر ماهیان آکواریومی بزرگتر است، اما با این وجود ناتوان و بی پناه هستند و چون هنوز قادر به شنا نمی باشند؛ به همان نقطه ای که تخم ها در آنجا ریخته شده بودند می چسبند و همه باهم شروع به جنبیدن میکنند.
در این زمان باز هم از مراقبت والدین برخوردار هستند. در این مرحله نوزادان نیازی به غذا ندارند زیرا هنوز کیسه زرده ((yolk sac به آنها چسبیده است و احتیاجات غذایی آنها را در نخستین روزهای زندگی برآورده می سازد، ذخیره کیسه زرده معمولا در طی 4 روز پس از تخم گشایی به مصرف میرسد، پس از آن نوزادان وارد مرحله شنای آزاد می شوند.
البته نوزادان در این زمان نمیتوانند به خوبی شنا کنند و حرکتهای تک سوی ضعیفی نشان میدهند ولی در عوض این نوزادان دیگر برای جابجایی به منطقه خاصی از مخزن و یا والدین خود محدود نمی باشند. در این مرحله نیاز به مقدار زیادی غذا خواهند داشت.
اگر غذای مناسب در اختیار آنها قرار داده شود به سرعت رشد خواهند نمود و هر روز قوی تر گشته و بهتر میتوانند از خود مراقبت نمایند، اما اگر غذای مناسب در دسترس آنها قرار نگیرد به سرعت خواهند مرد.
ماندن یا نماندن والدین در کنار تخم ها
آنچه در مورد رخدادهای درون مخزن تخم ریزی بیان کردیم، زمانی به وقوع می پیوندد که والدین در کنار تخم ها باقی بمانند. اما باقی گذاشتن پدر و و مادر در کنار تخم ها چندان ضرورتی هم ندارد زیرا هوادهی (توسط پمپ) میتواند جایگزین هوادهی والدین شود و استفاده از یک ماده قارچ کش خوب میتواند جانشین عمل در دهان گذاشتن تخم ها گردد.
این که تصمیم بگیرند که والدین نزد تخم ها بمانند یا آنها را از هم جدا نمایید، بستگی به این دارد که کدامیک برای شما بااهمیت تر است، لذت مشاهده مراقبت والدین از ماهیهای جوان یا تضمین اینکه تخم ها توسط والدین خورده نشوند؟
اگرچه گفته می شود که اسکارها والدین خوبی می باشند، اما امکان دارد که اسکارهایی هم پیداش وند که تخم ها یا حتی نوزادان خود را بخورند. هرگز نمیتوانید این اتفاق را پیش بینی نمایید.
در تکثیر اسکار ، حتی جفت هایی که از نسل های متعدد نوزادان با موفقیت نگهداری کرده اند دیده شده که گاهی نسبت به کشتن نوزادان اقدام نموده اند و این بستگی به شانس شما دارد.
عقیده شخصی من این است که این قمار به سودش می ارزدف پس اگر آنقدر خوش شانس بوده اید که یک جفت اسکار را در محلی که تخم ریزی کرده اند داشته باشید، ایرادی ندارد که دست کم برای بار نخست اجازه دهید که والدین نقش خود را بازی نمایند.
برای نگهداری بچه اسکار ها مصمم باشید
در صورتی که برای تکثیر اسکار و تولید بچه اسکارها مصمم هستید و حرفهای احساسی هم برایتان بی اهمیت است، اینگونه عمل نمایید: اگر تخم ها بر روی یک تکه سنگ بزرگ یا سنگی صاف و پهن گذاشته شده اند، آن را برداشته و به یک ظرف غیررسمی منتقل نمایید.
عمق این ظرف باید دست کم 15 سانتیمتر باشد و به اندازه ای بزرگ باشد که در هر طرف سنگ مذکور حدود 10 تا 12 سانتیمتر فضای خالی وجود داشته باشد. اگر تخم ها روی یک تکه سنگ باریک قرار گرفته اند، چیزی را زیر یک طرف آن حائل کنید و آن را حدود 5 سانتیمتر بالا بیاورید تا تکه باریک سنگ به حالت زاویه دار قرار گیرد.
سپس یک سنگ هوا را زیر قسمت بالا آمده سنگ مذکور قرار داده و میزان خروج هوا را طوری تنظیم کنید که جریان ثابت و آرامی از حبابهای هوا بر فراز تخم ها در حرکت باشد.
فراموش نکنید که حبابهای هوا باید در اطراف تخم ها در جریان باشند نه مستقیما بر روی آنها. آب ظرفی که تخم ها برای تخم گشایی به آن منتقل شده ادن باید از همان مخزنی که والدین در آن تخم ریزی نموده اند تامین شده باشد و محلول غلیظی از بلودومتیلن به آن افزوده گردد تا رنگش به آبی تیره تغییر کند.
البته میتوان از کری فلاوین (Acriflavine) نیز (برای ضدعفونی آب) استفاده نمود. دما را ثابت نگه داشته و منتظر خروج نوزادان از تخم بمانید. وقتی که تخم گشایی صورت گرفت، نوزادان به آرامی شروع به جنبیدن می کنند تا از روی تکه سنگ یا هر چیز دیگری که روی آن بوده اند جدا شوند و سپس به سمت بستر حرکت میکنند.
پس از آنکه همه نوزادان از روی سنگ نقل مکان کردند، میتوانید سنگ مذکور را از مخزن خارج کنید. وقتی که نوزادان کیسه زرده خود را از دست دادند و بصورت فعال به جستجوی غذا پرداختند، زمان غذا دادن به آنها فرارسیده است.
ماهی اسکار و تعداد زیادی بچه ماهی
قبل از تخم ریزی تصمیم بگیرید
لازم به ذکر است که شما باید پیش از تکثیر اسکار و برپا نمودن مخزن تخم ریزی، تصمیم خود را بگیرید که میخواهید نوزادان در حضور والدین از تخم خارج شوند یا در غیاب آنها.
اگر کف مخزنتان دارای ماسه و تکه سنگ است و میخواهید بدون حضور والدین نوزادان را به دنیا بیاورید، باید محل مناسبی مثلا یک تکه سنگ صاف را به عنوان مکان تخم ریزی در مخزن قرار دهید.
اگر شانس با شما یار بود و مایه های مولد همان محلی را که شما آماده نموده اید، برای تخم ریزی انتخاب نمودند، آن وقت فرصت خواهید داشت که تخم ها را منتقل نمایید؛
اما اگر شما از پیش مکانی برای تخم ها تهیه نکرده باشید و یا اینکه والدین روی کف آکواریوم تخم ریزی نمایند، جابجا کردن تخم ها امکانپذیر نمی باشد. البته اگر مخزن شما فاقد بستر بوده و شیشه کف آن مشخص باشد، شانس اینکه والدین بر روی مکانی که شما آماده نموده اید تخم ریزی کنند بیشتر است، زیرا اسکارها معمولا علاقه زیادی به تخم ریزی در کف شیشه ای آکواریوم ندارند.
تردیدی نداشته باشید که والدین از برداشته شدن تخم هایشان ناراحت خواهند شد. آنها به دستی که در حال برداشتن تخم ها است حمله خواهند کرد و از فقدان آنها افسرده خواهند شد.
پس اگر تخم ها را از مخزن تکثیر به ظرف دیگری جابجا کردید، بهتر است که نسبت به جداسازی ماهی نر و ماده نیز اقدام نمایید، زیرا در برخی موارد حتی هماهنگترین جفت ها نیز اگر تخم های آنها برداشته شود، به جان هم خواهند افتاد.
تغذیه نوزادان ماهی اسکار
غذا دادن به نوزادان یکی از مراحل بحرانی و تعیین کننده در تکثیر و پرورش ماهیان آکواریومی است. در تکثیر بسیاری از گونه ها، اینکه تکثیرکننده بتواند غذایی را تهیه کند که هم به اندازه کافی مغذی باشد و هم آنقدر کوچک باشد که نوزاد بتواند آن را ببلعد، مرز بین موفقیت و شکست را مشخص می سازد؛
اگر بتواند غذای مناسب را برای نوزادان فراهم آورد، بخت با او یار بوده و در غیراینصورت همه چیز به پایان رسیده است. تکثیر تکثیرکننده های ماهی اسکار از این نطقه نظر خوش شانس هستند، زیرا تغذیه اسکارهای نوزاد آسان است.
این نوزادان در زمانی که نیاز به غذا پیدا می کنند آنقدر بزرگ هستند که بتوانند از نوزاد آرتمیا تغذیه نمایند. آنها به روتیفرها، آغازیان و جلبک های تک سلولی که نوزاد بسیاری دیگر از ماهیهای گرمسیری به آنها نیازمندند احتیاجی ندارند و به همین خاطر کار تکثیرکننده های اسکار به مراتب آسانتر است.
استفاده از آرتمیا
برای تکثیر اسکار می توانید هر تعداد مخزن مربوط به تخم گشایی آرتمیا که لازم دارید تهیه نمایید و هر قدر آرتمیا که لازم دارید تولید کنید؛ و برای این کار به تنها چیزی که نیاز دارد پول است.
تخم های آرتمیا در مقایسه با مزایایی که برای شما به همراه دارند، واقعا گران نیستند و وقتی که بچه ماهیها هفته بحرانی نخست زندگی را پشت سر گذشتند، ارزش سخت پوستان کوچک صورتی رنگی که از تخم ها خارج می شوند برایتان به اثبات میرسد.
هر قدر هم که به خوبی عمل غذا دادن را انجام دهید، تعدادی از نوزدان را از دست خواهید داد. اما بدون ناپلی آرتمیا یا جانشین مناسبی برای آن، همه ماهیهای نوزاد را از دست خواهید داد.
اسکار هایی که به خوبی جفت شده باشند تعداد زیادی بچه ماهی تولید خواهند نمود
تعداد نوزادان
در تکثیر اسکار تعداد بچه ماهی هایی که برای فروش یا مبادله خواهید داشت بی شک به این نکته ربط دارد که تا چه حد در جلوگیری و کاهش عوامل عمده مرگ و میر که بخش عمده اسکارهای نوزاد را از بین می برند موفق بوده اید.
البته باید گفت که اسکارهای پدر و مادر به منظور تولید و در اختیار گذاشتن تعداد زیادی تخم با شما همکاری خواهند نمود. تعداد تخم هایی که در هر تخم ریزی توسط هر ماده تولید خواهد شد، باتوجه به سن ماهی و وضع سلامت عمومی آن متفاوت است.
اما حتی جوانترین ماهی اسکار ماده که در حداقل شرایط مورد نیاز نگهداری شده باشد نیز کمتر از 300 عدد تخم نخواهد گذاشت و مادههای مسن تر که در شرایط خوب نگهداری می شوند میتوانند در هر تخم ریزی هزاران تخم تولید نمایند.
حتی اگر مبنا را براین قرار دهیم که صد در صد تخم ها بارور شده باشند، بازهم تعداد زیادی از بچه ماهیها خواهند مرد و تعدادی نیز برای پرورش باقی خواهند ماند. بنابراین اگر از میان 500 عدد تخم تنها توانستید 25 عدد بچه ماهی را تا اندازه مناسب برای فروش پرورش دهید، چندان ناراحت نشوید.
اگرچه نسبت تبدیل «یک ماهی جوان به ازاء هر 20 تخم» به ندرت یک تکثیرکننده حرفه ای یا حتی تکثیرکنندگان تازه کار ولی با تجربه را قانع میکند، اما برای یک تازه وارد به جرگه پرورش دهندگان اسکار دلیلی برای خجالت کشیدن وجود ندارد، مخصوصا که این نسبت با بالارفتن تجربه او افزایش خواهد یافت.
